Najnowsze dane Polskiego Instytutu Ekonomicznego ujawniają dramatyczną lukę konkurencyjną polskich przedsiębiorstw w obszarze sztucznej inteligencji. Tylko 5,9% firm wykorzystuje AI – to przedostatni wynik w Unii Europejskiej.
Skala wyzwania: dane nie pozostawiają złudzeń
Raport PIE „W poszukiwaniu priorytetów rozwoju AI w Polsce” przedstawia niepokojący obraz polskiej gospodarki cyfrowej:
Kluczowe statystyki:
- 5,9% polskich firm wykorzystuje sztuczną inteligencję (24. miejsce na 27 krajów UE)
- 33% małych i średnich przedsiębiorstw nie wykazuje zainteresowania cyfryzacją
- 55% mikro i małych firm uznaje inwestycje w AI za nieistotne
- Polskie firmy używają AI dwukrotnie rzadziej niż wynosi średnia unijna
Te dane nabierają szczególnego znaczenia w kontekście struktury polskiej gospodarki – MŚP stanowią 99,8% wszystkich przedsiębiorstw i generują 45,3% PKB. Bez ich zaangażowania transformacja cyfrowa gospodarki pozostanie ograniczona.
„To nie jest już opóźnienie technologiczne. To strategiczne zagrożenie dla konkurencyjności całej polskiej gospodarki.”
— Polski Instytut Ekonomiczny
Gdzie tkwi potencjał: analiza sektorowa oparta na przewagach konkurencyjnych
Raport PIE proponuje metodologię opartą na trzech podejściach do identyfikacji priorytetów: analizie stosu technologicznego, wskaźnikach gospodarczych oraz „wielkich wyzwaniach”. Ta wielowymiarowa perspektywa pozwala na bardziej precyzyjne określenie obszarów o największym potenciale.
Przemysł: sektory z ujawnionymi przewagami komparatywnymi
Analiza eksportowa wskazuje na konkretne branże, gdzie Polska już dziś posiada przewagi konkurencyjne, które AI może wzmocnić:
Przemysł spożywczy
- 13,02% polskiego eksportu w produktach z przewagami
- 72,9% krajowej wartości dodanej
- Potencjał: predykcyjne zarządzanie jakością, optymalizacja łańcucha dostaw
Motoryzacja i komponenty transportowe
- 10,34% eksportu (w tym części samochodowe: 5,69%)
- Strategiczne znaczenie: technologie podwójnego zastosowania, w tym pojazdy wojskowe
- Potencjał: predictive maintenance, systemy autonomiczne
Elektronika i IT
- 14,23% eksportu w produktach z przewagami
- Niższa krajowa wartość dodana (51,7%) sygnalizuje przestrzeń do poprawy
- Potencjał: automatyzacja kontroli jakości, inteligentne zarządzanie produkcją
Chemia i farmacja
- 11,04% eksportu, produkty wysokiej techniki
- Potencjał: AI w odkrywaniu leków, optymalizacji procesów chemicznych
Usługi: dominacja w eksporcie jako fundament rozwoju
Polskie przewagi w eksporcie usług wskazują na sektory gotowe do adopcji AI:
Transport i logistyka (27,84% eksportu usług) – inteligentne zarządzanie flotą, optymalizacja tras
IT i telekomunikacja (15,26% eksportu usług) – automatyzacja rozwoju oprogramowania, cyberbezpieczeństwo
Usługi biznesowe (26,81% eksportu usług) – automatyzacja procesów, zaawansowana analityka
Stos technologiczny: mapowanie zależności i możliwości
Raport wprowadza koncepcję „stosu technologicznego AI” – schematycznego przedstawienia warstw niezbędnych do funkcjonowania rozwiązań AI. Ta perspektywa ujawnia zarówno polskie atuty, jak i krytyczne zależności.
Polskie przewagi technologiczne
Warstwa oprogramowania:
- Bielik – polski model językowy rozwijany przez Fundację SpeakLeash we współpracy z NVIDIA
- PLLuM – otwartoźródłowy model konsorcjum polskich uczelni, wdrażany w aplikacji mObywatel
Infrastruktura sieciowa:
- CloudFerro – polska firma świadcząca usługi dla projektu Destination Earth (cyfrowy bliźniak Ziemi)
- Fabryki AI – centra w Poznaniu i planowane w Krakowie
Warstwa sprzętowa (nisze):
- Produkcja inteligentnych liczników energii
- Creotech Instruments – satelity i urządzenia pomiarowe
- ICEYE – konstelacja satelitów z radarami SAR
Krytyczne zależności strategiczne
Hardware: Całkowita zależność od azjatyckich producentów procesorów i akceleratorów AI
Chmura obliczeniowa: Dominacja amerykańskich platform (AWS, Google Cloud, Microsoft Azure)
Wielkie modele językowe: Kontrola przez podmioty spoza UE
Te zależności stanowią nie tylko ryzyko gospodarcze, ale również wyzwanie dla bezpieczeństwa narodowego w kontekście rosnących napięć geopolitycznych.
Trzy strategiczne misje dla Polski
Raport proponuje podejście oparte na „wielkich wyzwaniach” – kompleksowych projektach przekraczających granice sektorów i warstw technologicznych.
Misja 1: Cyfrowa transformacja ochrony zdrowia
Strategiczne uzasadnienie: 38-milionowa populacja Polski stanowi optymalną skalę do rozwoju rozwiązań AI w medycynie, przy jednoczesnym zachowaniu kontroli nad wrażliwymi danymi zdrowotnymi.
Kluczowe obszary:
- AI w diagnostyce obrazowej (RTG, USG, tomografia)
- Systemy predykcyjnego wykrywania chorób
- Personalizacja terapii na podstawie danych genetycznych i klinicznych
- Optymalizacja procesów szpitalnych i zarządzania zasobami
Misja 2: Bezpieczeństwo i odporność technologiczna
Strategiczne uzasadnienie: Pozycja Polski na wschodniej flance NATO i rosnące zagrożenia cybernetyczne wymagają rozwoju własnych kompetencji w obszarze technologii bezpieczeństwa.
Kluczowe obszary:
- Technologie podwójnego zastosowania (wojskowe i cywilne)
- Zaawansowane systemy cyberbezpieczeństwa
- Inteligentna infrastruktura krytyczna
- Autonomiczne systemy obronne
Misja 3: Inteligentna transformacja energetyczna
Strategiczne uzasadnienie: Wysokie ceny energii w Polsce (jedne z najwyższych w UE) oraz konieczność integracji odnawialnych źródeł energii tworzą presję na innowacyjne rozwiązania.
Kluczowe obszary:
- Smart grids – inteligentne sieci energetyczne
- Predykcyjne zarządzanie produkcją z OZE
- Optymalizacja zużycia energii w przemyśle
- Systemy zarządzania popytem energetycznym
Implikacje strategiczne i rekomendacje
Dla przedsiębiorstw
Krótkoterminowe priorytety (12-18 miesięcy):
- Audyt procesów podatnych na automatyzację
- Pilotażowe wdrożenia w obszarach o niskim ryzyku i wysokiej widoczności efektów
- Budowa kompetencji zarządczych w zakresie AI
Długoterminowe cele strategiczne:
- Integracja AI z podstawowymi procesami biznesowymi
- Rozwój własnych rozwiązań AI dla potrzeb sektora
- Budowa przewagi konkurencyjnej opartej na danych i algorytmach
Dla decydentów politycznych
Rekomendacje PIE:
- Strategiczne podejście do stosu technologicznego – identyfikacja i wspieranie polskich nisz w poszczególnych warstwach
- Sektorowe priorytety oparte na przewagach gospodarczych – koncentracja wsparcia na obszarach, gdzie Polska już dziś ma silną pozycję
- Polityka oparta na misjach – definiowanie wielkich wyzwań jako projektów integrujących wysiłki różnych sektorów
Mechanizmy implementacji
- Wykorzystanie zamówień publicznych do pobudzania popytu na polskie rozwiązania AI
- Wsparcie kapitałowe dla start-upów i firm rozwijających technologie AI
- Programy edukacyjne i rozwoju kompetencji
- Międzynarodowa współpraca w ramach UE dla budowy niezależności technologicznej
Wnioski: okno możliwości się zamyka
Dane przedstawione w raporcie PIE wskazują na paradoks polskiej sytuacji: dramatyczne opóźnienie w adopcji AI tworzy jednocześnie szansę na szybkie nadrobienie dystansu, pod warunkiem podjęcia zdecydowanych działań.
Kluczowe czynniki sukcesu:
- Wykorzystanie istniejących przewag eksportowych jako podstawy dla wdrożeń AI
- Budowa własnych kompetencji w kluczowych warstwach stosu technologicznego
- Skoordynowane działania na poziomie przedsiębiorstw, branż i polityki państwa
Ryzyko bezczynności:
- Pogłębianie się luki konkurencyjnej względem krajów UE
- Zwiększanie zależności technologicznej od zewnętrznych dostawców
- Utrata pozycji w kluczowych sektorach eksportowych
Raport PIE dostarcza nie tylko diagnozy problemu, ale również konkretnych narzędzi do jego rozwiązania. Implementacja zaproponowanych rekomendacji może zadecydować o pozycji Polski w gospodarce opartej na sztucznej inteligencji.
Pełny raport https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2025/06/PIE_Policy-Paper_W-poszukiwaniu-priorytetow-rozwoju-AI-w-Polsce.pdf
